Συμφορά από το πολύ μυαλό

Περιγραφή

Έμμετρη κωμωδία σε τέσσερις πράξεις

Όταν γραφόταν το έργο, η ρωσική ιστορία περνούσε μια πολύ δυναμική φάση. Ήταν μια εποχή εθνικής αφύπνισης με μαχητικές διασταυρώσεις ιδεών, καλλιτεχνικών ρευμάτων, ηθικών αξιών, υλικών συμφερόντων κ.ά. Ένα μέρος από αυτά τα πράγματα είχαν στενούς δεσμούς με το παρελθόν, προσπαθούσαν να το διατηρήσουν, συγκρουόμενα με τάσεις αναγεννητικές, κατά κανόνα, νεότερης ευρωπαϊκής προέλευσης. Συγκρούονταν αυτές οι δύο κατευθύνσεις. Αλλά η σύγκρουση γινόταν και τότε, όπως συμβαίνει πάντα στις μεγάλες ταραχές, όταν οι αντίπαλοι έρχονται σε πολύ σφιχτές διασταυρώσεις και είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς μέτωπα και παρατάξεις. Ας με ανακηρύξουν παλαιόπιστο, λέει σ` έναν από τους μονολόγους του ο ήρωας της κωμωδίας Τσάτσκι, καθώς καταφέρεται εναντίον των μοντέρνων μιμητών της Ευρώπης, ενώ αυτός είναι που αντιπροσωπεύει στο έργο το νέο πνεύμα – όσο επιτρέπεται να το πούμε αυτό στα όρια της κωμωδίας. Γενικά, στο πνευματικό επίπεδο, όλα αυτά τα φαινόμενα εκφράζονται με μια εμπόλεμη πολυχρωμία στα είδη και στις κατευθύνσεις: τα παλιότερα ρεύματα, ο κλασικισμός και ο σεντιμενταλισμός — ένα κύμα προρομαντικό, μεταξύ κλασικισμού και ρομαντισμού, που έπαιξε στην Ρωσία πολύ σοβαρό ρόλο – τελείωναν ουσιαστικά τον δρόμο τους μέσα σε μια κωμωδιο-πλημμύρα` και σ` έναν οργασμό κοινωνικής και, κυρίως, φιλολογικής σάτιρας. Η ποίηση, μέσα σ` ένα γενικό ρομαντικό πλαίσιο, είχε μερικές καλές λυρικές επιδόσεις. Στην πρόζα -για την ώρα, στην ταξιδιωτική και στην σατιρική περιγραφή- μερικά αξιόλογα δείγματα δήλωναν μια νέα ρεαλιστική γραφή. Με οξύτητα εκδηλώνονταν οι διαφορές στο γλωσσικό ζήτημα· υπήρχαν κι εδώ οι καθαρευουσιάνοι και οι νεωτεριστές. Από την δική τους διαμάχη ξεχώρισε, αυτά ακριβώς τα χρόνια που γραφόταν η κωμωδία του Γκριμπογέντοφ, μια νέα αντίληψη, που ξεπερνούσε τις ακρότητες και των δύο ρευμάτων και χειριζόταν μια γλώσσα προσαρμοσμένη στις ουσιαστικές ανάγκες της σύγχρονης έκφρασης. […]