Ρουμπαγιάτ (Παλαιοβιβλιοπωλείο)

Περιγραφή

Ο Ομάρ Καγιάμ (1048 – 1131) ήταν διάσημος μαθηματικός, αστρονόμος και φιλόσοφος της εποχής του. Δεν υπάρχει όμως ίχνος αδιάσειστης πληροφορίας ότι ήταν και ποιητής. Μαρτυρίες γραμμένες περίπου 150 χρόνια μετά το θάνατό του αναφέρουν ότι ίσως έγραψε μερικά ρουμπαγιάτ (τετράστιχα), ενώ μεταγενέστερα χειρόγραφά του αποδίδουν συνολικά ως και 2.000 ποιήματα (!). 
Είναι, λοιπόν, φανερό ότι τα περισσότερα απ’ αυτά τα τετράστιχα, ίσως και όλα, είναι ψευδεπίγραφα. Έτσι, το όνομα «Καγιάμ» θα πρέπει να θεωρείται ότι εκπροσωπεί ανώνυμους ποιητές μιας «καγιαμικής» σχολής. Όμως, ανεξάρτητα από το ποιος κρύβεται πίσω από κάθε τετράστιχο, το σημαντικό γεγονός είναι ότι μια προσεκτική τους επιλογή, όπως αυτή που επιχειρείται σ’ αυτό εδώ το βιβλίο, μπορεί να αναδείξει ένα (συλλογικό) έργο υψηλής ποιητικής αξίας.
Τα Ρουμπαγιάτ του Καγιάμ έγιναν γνωστά στη Δύση από την ακραία παράφραση του Edward FitzGerald (Λονδίνο, 1859), που είχε προοδευτικά πολύ μεγάλη απήχηση στο κοινό. Για μια πιστή όμως μεταγραφή, η ελληνική απόδοση που παρουσιάζεται εδώ έχει βασιστεί σε κατά λέξη μεταφράσεις από τα περσικά, που έγιναν κατά καιρούς από διαθέσιμα χειρόγραφα (πέντε αγγλικές, δύο γαλλικές και μία ισπανική).
Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι η καγιαμική ποίηση είναι μυστικιστική. Μια άλλη όμως άποψη, που εξηγεί πολύ πιο πειστικά την γοητεία που ασκούν τα Ρουμπαγιάτ στο πλατύ κοινό, υποστηρίζει ότι ο φαινομενικά ανακρεόντειος ηδονισμός του Καγιάμ δεν είναι αλληγορικός, αλλά εκφράζει έναν βαθύ σκεπτικισμό και μια απέραντη θλίψη για την «ανθρώπινη κατάσταση»: ο Χάρος μας παραμονεύει, κι όταν φύγουμε δεν θα γυρίσουμε· αυτή εδώ η ζωή, είναι ο Παράδεισος. Άδραξε λοιπόν τη μέρα, γιατί αυτή είναι η μόνη παρηγοριά για μια ύπαρξη δίχως νόημα: πιες το κρασί σου, βρες χαρά με την παρέα σου, και κάνε έρωτα.
Η απόδοση φιλοδοξεί να ακούγονται οι στίχοι του Καγιάμ ως στρωτά ελληνικά, όταν διαβάζονται φωναχτά. Ακόμα, έχει γίνει προσπάθεια να διατηρηθεί ακέραιο το λεπτό χιούμορ και ο σαρκασμός του ποιητή, η συγκινητική του απλότητα, το παιχνίδι των υπαινιγμών του, οι εκπλήξεις της εικονογραφίας που απλόχερα προσφέρει, ο ρεαλισμός των στίχων, η γήινη ευαισθησία του, και ο βαθύς ίσκιος της μελαγχολίας του. Χωρίς αμφιβολία, η ποίηση του Καγιάμ είναι διαχρονική, κι έχει απόλυτη σχέση με το σήμερα και με μας.