Μέρες θαυμαστής διαύγειας

Κάτω από το φως του Μαΐου 1945, ο εικοσάχρονος Τέο Κόρνφελντ καταφέρνει να μην υποκύψει στην υπερβολική κατανάλωση φαγητού μετά τη στρατοπεδική λιμοκτονία. Έχει μόλις αφήσει το στρατόπεδο συγκέντρωσης, που το εγκατέλειψαν οι φρουροί του καθώς πλησιάζουν οι Ρώσοι. Έχει μόνο έναν στόχο: να ξαναβρεί το οικογενειακό του σπίτι. Στους δρόμους της περιπλάνησής του στην ύπαιθρο μιας ερειπωμένης Ευρώπης, διάσπαρτης με κουφάρια από τανκ και φορτηγά, συναντά άλλους εκτοπισμένους των στρατοπέδων συγκέντρωσης, βαριά τραυματισμένους, που του θυμίζουν τη φρίκη από την οποία επέζησε, ενώ ταυτόχρονα άλλες μορφές από το παρελθόν αναδύονται στη μνήμη του. Στις Μέρες θαυμαστής διαύγειας όλοι κινούνται σ’ ένα περιβάλλον μεγάλης ερημιάς, σαν τη γη στον καιρό του Κάιν και του Άβελ.

Το βιβλίο αφηγείται το ταξίδι του Τέο Κόρνφελντ στα ηλιόλουστα τοπία της Κεντρικής Ευρώπης. Κάθε συνάντηση ξυπνάει μέσα του αμέτρητα ερωτήματα. Πώς να ζήσει μετά την καταστροφή ; Πώς να συμφιλιώσει το παρελθόν με το παρόν, τη μοναξιά με την αλληλεγγύη ; Πώς να βρει το μερίδιο της ανθρωπιάς που του αναλογεί ;

Πέρα από τη συντριβή της Ιστορίας, αυτό το αξιοθαύμαστο βιβλίο είναι η ιστορία μιας Ανάστασης.

Η συμπεριφορά των ηρώων του Άππελφελντ μοιάζει να υπακούει σε μια μυστηριώδη λογική, θυμίζοντας τους λογοτεχνικούς ήρωες των δασκάλων του, του Κάφκα με τους παθητικούς πρωταγωνιστές, που συγγενεύουν με τους δικούς του, ή του Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν (1888-1970, Βραβείο Νόμπελ 1966), του αναβιωτή του πριν από το 1939 ευρωπαϊκού ιουδαϊσμού που δοκιμάζεται από την επικείμενη εξαφάνισή του.

Η Μισέλ Τάουμπερ παρατηρεί ότι ο Άππελφελντ στερήθηκε τις γλώσσες της παιδικής του ηλικίας (τα γερμανικά και τα γίντις, μεταξύ άλλων), αγάπησε παρ’ όλ’ αυτά την εβραϊκή χάριν της Βίβλου, εκτίμησε τη λιτότητα της έκφρασής της, το ότι σιωπά όσο και μιλάει, το ότι αρνείται τις φλύαρες περιγραφές (ποιός ξέρει αν ο Αβραάμ ήταν ψηλός η κοντός;), αλλά και τη μελωδία των προσευχών που τραγουδούσαν οι θρησκευόμενοι παππούδες του και που μπόρεσε να τις ξανακούσει χάρη στα σύγχρονα εβραϊκά. Ο νεαρός Άαρον, στα δεκατέσσερά του χρόνια, έφτασε σχεδόν άλαλος στο Ισραήλ, και τα εβραϊκά γι’ αυτόν ήταν « γλώσσα των στρατιωτών ». […]

Σύμφωνα με τον Νταν Λαόρ, « ο Άππελφελντ εξέτεινε το πεδίο της έμπνευσής του στο σύνολο της εβραϊκής ιστορίας του 20ού αιώνα. Βάσει ενός σχεδίου ταυτόχρονα ρεαλιστικού και συμβολικού, ο Άππελφελντ περιέγραψε τον επιζώντα του Ολοκαυτώματος ως ον με δικούς του νόμους, ένα είδος νέου ανθρώπου γεννημένου από τη Σοά ». Το πιο δυσάρεστα παράδοξο είναι ωστόσο ότι ο επιζών φτάνει να νιώθει ένα είδος παθολογικής νοσταλγίας: όχι βέβαια για τη φρίκη, αλλά για τη στενή αδελφικότητα ή για τα σημάδια ευσπλαχνίας και αλληλοβοήθειας που μερικές φορές συνάντησε εκεί και που είναι τόσο εντυπωσιακά αντίθετα με την ασημαντότητα της εποχής μας.